Trong quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF), phôi được phân loại dựa trên sự phát triển và chất lượng của chúng trong suốt quá trình nuôi cấy, từ khi thụ tinh cho đến khi được chuyển vào tử cung của người mẹ. Việc phân loại phôi giúp các bác sĩ lựa chọn những phôi có khả năng phát triển tốt nhất để chuyển vào tử cung, tăng cơ hội thành công của quá trình IVF. Vậy thế nào là phôi tốt và tiêu chí đánh giá phôi tốt trong IVF là gì? Cùng Hạnh Phúc tìm hiểu ngay nhé.

1. PHÂN LOẠI PHÔI THEO SỰ PHÁT TRIỂN:

• Ngày 1 – Thụ tinh: Sau khi trứng và tinh trùng thụ tinh sẽ taọ thành hợp tử.
• Ngày 2 – Phôi ngày 2: Phôi có từ 2 đến 4 tế bào. Đây là giai đoạn đầu tiên của sự phân chia tế bào.
• Ngày 3 – Phôi ngày 3: Phôi đã có từ 6 đến 8 tế bào, bắt đầu phát triển mạnh mẽ hơn.
• Ngày 4 – Phôi dâu (Morula): Phôi có từ 16 đến 32 tế bào. Đây là thời điểm phôi tiếp tục phân chia, chuẩn bị cho giai đoạn tiếp theo.
• Ngày 5-6 – Phôi nang (Blastocyst): Phôi đã phát triển có hình dạng rõ ràng với một khoang chứa dịch, bao gồm hai phần: một phần tế bào bên ngoài (TE) sẽ phát triển thành nhau thai, và một phần tế bào bên trong (ICM) sẽ phát triển thành thai nhi.

Với sự phân loại phôi như trên, tại phòng lab Bệnh viện Quốc tế Hạnh Phúc, chúng tôi đánh giá chất lượng phôi ngày 2-3 theo tiêu chuẩn đồng thuận ALPHA (2011) và ngày 5-6 theo phân loại phôi của Gardner và Schoolcrafts:

Đối với phôi Ngày 3:

• Loại tốt: Phôi có sự phân chia tế bào đồng đều theo đúng giai đoạn, không có hiện tượng phân mảnh hoặc có rất ít. Không có đa nhân. Chất lượng của phôi này rất tốt, với khả năng phát triển cao.

 Tại IVF HẠNH PHÚC (2023), tỷ lệ thai lâm sàng khi chuyển phôi ngày 3 loại tốt là 43%.

• Loại khá: Phôi có sự phân chia tế bào khá đều, có thể có một ít phân mảnh nhưng không quá nhiều. Không có đa nhân. Chất lượng của phôi này vẫn tốt và có khả năng làm tổ tốt.

Tại IVF HẠNH PHÚC (2023), tỷ lệ thai lâm sàng khi chuyển phôi ngày 3 loại khá là 26%.

• Loại trung bình: Phôi có sự phân chia không đều, có nhiều phân mảnh và tế bào không đều. Chất lượng phôi loại này không cao nhưng vẫn là phôi hữu dụng

Tại IVF HẠNH PHÚC (2023), tỷ lệ thai lâm sàng khi chuyển phôi ngày 3 loại trung bình là 12%.

• Loại xấu: Phôi có ít tế bào, chậm phát triển, độ phân mảnh nhiều. Phôi này không hữu dụng và sẽ được huỷ.

Đối với phôi Ngày 5-6:

• Loại tốt: Phôi có độ nở rộng rõ ràng, khối tế bào bên trong (ICM) nén chặt thành cụm, các tế bào phân chia đồng đều

Tại IVF HẠNH PHÚC (năm 2023), tỷ lệ thai lâm sàng khi chuyển phôi nang ngày 5 – 6 loại tốt là 62%.

• Loại khá: Phôi có độ nở nhỏ hơn, khối tế bào bên trong (ICM) không nén chặt thành cụm, các lớp tế bào phân chia không đồng đều hoặc ít tế bào.

Tại IVF HẠNH PHÚC (2023), tỷ lệ thai lâm sàng khi chuyển phôi nang ngày 5-6 loại khá là 39%.

• Loại trung bình: Phôi có độ nở nhỏ hoặc khoang dịch không rõ ràng, khối tế bào bên trong (ICM) tối màu, lỏng lẻo.

Tại IVF HẠNH PHÚC (2023), tỷ lệ thai lâm sàng khi chuyển phôi nang ngày 5 -6 loại trung bình  là 22%.

2. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG CHẤT LƯỢNG PHÔI

Chất lượng phôi đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của quá trình thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Dưới đây là những yếu tố chính ảnh hưởng đến chất lượng phôi:

1. Chất lượng trứng (noãn)

• Trứng kém chất lượng có thể dẫn đến phôi phát triển chậm, bất thường nhiễm sắc thể hoặc không thể làm tổ.
• Độ tuổi phụ nữ là yếu tố quyết định chính đến chất lượng trứng, với chất lượng giảm đáng kể sau 35 tuổi.

2. Chất lượng tinh trùng

• Tinh trùng có phân mảnh DNA cao có thể ảnh hưởng đến sự phân chia tế bào của phôi, làm tăng nguy cơ phôi bất thường.
• Số lượng, khả năng di động và hình dạng tinh trùng cũng tác động đến tỷ lệ thụ tinh thành công.

3. Môi trường và kỹ thuật nuôi cấy trong phòng lab

• Môi trường nuôi cấy phôi (môi trường, nhiệt độ, pH, nồng độ khí O₂/CO₂) ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của phôi..
• Phòng lab cần duy trì điều kiện vô trùng, tránh tiếp xúc với chất độc hại như VOCs (hợp chất hữu cơ dễ bay hơi).
• Vì vậy, với hệ thống tủ nuôi cấy phôi công nghệ cao giúp làm ổn định môi trường nuôi cấy phôi, đảm bảo diều kiện tối ưu cho phôi phát triển

4. Phương pháp thụ tinh

• Thụ tinh tự nhiên trong IVF hoặc ICSI (tiêm tinh trùng vào bào tương noãn) có thể ảnh hưởng đến sự phát triển phôi.
• Một số nghiên cứu cho thấy ICSI có thể làm tăng nguy cơ bất thường di truyền trong một số trường hợp.

5. Tuổi của người phụ nữ

• Tuổi càng cao, chất lượng trứng càng giảm, làm tăng tỷ lệ phôi bất thường nhiễm sắc thể.
• Phụ nữ trên 40 tuổi có tỷ lệ phôi bất thường cao hơn và tỷ lệ làm tổ thấp hơn.

6. Rối loạn di truyền và nội tiết

• Các bệnh di truyền có thể ảnh hưởng đến chất lượng phôi (ví dụ: đột biến gen, hội chứng Turner, Klinefelter).
• Rối loạn nội tiết như PCOS (buồng trứng đa nang) hoặc suy buồng trứng có thể ảnh hưởng đến sự trưởng thành của trứng.

7. Ảnh hưởng từ lối sống và môi trường

• Hút thuốc lá, uống rượu, căng thẳng, béo phì có thể làm giảm chất lượng trứng và tinh trùng.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng có thể gây tổn thương tế bào sinh sản.

3. ƯU ĐIỂM CỦA PHÔI TỐT

PHÔI TỐT trong IVF (thụ tinh trong ống nghiệm) có nhiều ưu điểm quan trọng, đóng vai trò lớn trong việc nâng cao tỷ lệ thành công của quá trình thụ tinh.

1. Tăng cơ hội mang thai thành công

Khả năng làm tổ cao: Phôi tốt có tỷ lệ làm tổ cao hơn so với phôi kém chất lượng. Khi phôi đạt đến giai đoạn phôi nang (blastocyst), nếu nó có cấu trúc tốt và tế bào phân chia đều, khả năng làm tổ trong tử cung sẽ cao, từ đó làm tăng cơ hội mang thai thành công.

2. Giảm nguy cơ sảy thai

Phôi tốt thường không có phân mảnh hoặc phân mảnh rất ít, tế bào phát triển đồng đều và không có hiện tượng phân tách bất thường. Điều này giúp phôi phát triển bền vững và làm giảm nguy cơ bị hỏng hoặc mất đi trong những giai đoạn đầu của thai kỳ.

3. Tránh nguy cơ đa thai

Đa thai (song thai, tam thai…) là thai kỳ nguy cơ cao, các biến chứng thai kỳ cũng như tỉ lệ sanh non của đa thai tăng nhiều hơn so với đơn thai. Vì vậy, mục tiêu của IVF là một thai kỳ đơn thai khỏe mạnh, sanh bé đủ trưởng thành và khỏe mạnh.

Chuyển một phôi là nhằm tránh tối đa nguy cơ đa thai. Với phôi tốt, thì chuyển một phôi tốt chọn lọc vẫn đảm bảo tỉ lệ có thai cao và tránh được nguy cơ đa thai.

4. Tối ưu hóa việc sử dụng phôi đông lạnh

Các phôi tốt có khả năng phục hồi tốt khi được rã đông và chuyển vào tử cung trong các chu kỳ IVF sau này. Việc này giúp tăng cường cơ hội có con trong tương lai mà không cần phải thực hiện lại quá trình kích thích buồng trứng và thu thập trứng.

5. Tăng khả năng mang thai khỏe mạnh

Phôi tốt có khả năng phát triển thành một thai kỳ khỏe mạnh. Vì phôi tốt ít gặp phải vấn đề về di truyền, sự phát triển của thai nhi sẽ được đảm bảo, giúp giảm nguy cơ sinh non, dị tật bẩm sinh hoặc các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng trong thai kỳ.

6. Giảm số chu kỳ IVF cần thiết

Với phôi tốt, có thể có thai ngay sau một hoặc hai chu kỳ chuyển phôi, giúp tiết kiệm thời gian và chi phí.

———–

Cố vấn chuyên môn bài viết: Ms. Trần Vy Khôi – Trưởng phòng Lab Trung tâm Hỗ trợ Sinh sản Hạnh Phúc