Tay – Chân – Miệng là bệnh truyền nhiễm cấp tính thường gặp ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong độ tuổi từ 6 tháng đến 5 tuổi. Bệnh dễ lây lan và có thể gây thành dịch lớn tại trường học, nhà trẻ, nhất là vào thời điểm giao mùa nóng ẩm.

Mặc dù phần lớn các ca bệnh tay chân miệng diễn biến nhẹ và có thể tự khỏi, tuy nhiên nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng thần kinh – tim mạch – hô hấp nghiêm trọng, thậm chí đe dọa tính mạng trẻ.

1. Tay – Chân – Miệng là bệnh gì?

Tay – Chân – Miệng là một bệnh do virus đường ruột (enterovirus) gây ra, phổ biến nhất là virus Coxsackie A16 và Enterovirus 71 (EV71). Đây là những loại virus có khả năng lây truyền nhanh qua:

• Đường tiêu hóa (phân – miệng)
  → Virus từ phân người bệnh có thể lây sang tay người chăm sóc, sau đó truyền sang trẻ nếu không rửa tay kỹ. Đây là đường lây chủ yếu ở trẻ nhỏ, đặc biệt trong môi trường thay tã, nhà trẻ.
• Dịch tiết hô hấp (nước bọt, dịch mũi)
  → Khi trẻ bệnh ho, hắt hơi hoặc nói chuyện, virus phát tán vào không khí và lây sang trẻ khác nếu đứng gần.
• Dịch từ mụn nước bị vỡ
  → Mụn nước chứa lượng lớn virus. Khi mụn nước vỡ, virus có thể dính vào tay, đồ vật xung quanh và dễ dàng lây cho trẻ khác qua tiếp xúc.
• Đồ chơi, tay nắm cửa, ly, muỗng chung…
  → Virus tồn tại khá lâu ngoài môi trường. Nếu trẻ chạm vào vật dụng nhiễm virus rồi cho tay vào miệng, mắt, mũi thì nguy cơ lây bệnh rất cao.

2. Ai có nguy cơ mắc Tay – Chân – Miệng?

• Trẻ dưới 5 tuổi, đặc biệt là nhóm từ 6 tháng – 3 tuổi
• Trẻ đi học mẫu giáo, nhà trẻ, sinh hoạt tập thể
• Trẻ có miễn dịch yếu, suy dinh dưỡng hoặc mắc bệnh nền
• Trẻ sống trong môi trường đông đúc, điều kiện vệ sinh không đảm bảo

Một trẻ mắc bệnh có thể lây cho nhiều trẻ khác chỉ trong vòng vài ngày nếu không được cách ly đúng cách.

3. Dấu hiệu của bệnh – Nhận biết sớm để phòng biến chứng

Giai đoạn ủ bệnh:

• 3 – 7 ngày sau khi nhiễm virus
• Không có triệu chứng rõ ràng, nhưng đã có khả năng lây nhiễm

Giai đoạn khởi phát (1–2 ngày):

• Sốt nhẹ hoặc sốt cao (>39°C)
  → Đây là dấu hiệu đầu tiên. Sốt không đặc hiệu, dễ nhầm với cảm cúm, nên cha mẹ thường chủ quan.
• Đau họng, chảy nước bọt nhiều, quấy khóc khi ăn uống
  → Do các vết loét trong miệng gây đau, trẻ không chịu ăn uống, có thể dẫn đến mất nước.
• Mụn nước ở lòng bàn tay, bàn chân, mông, gối
• → Khác với dị ứng hay sốt phát ban, mụn nước tay chân miệng thường hình tròn, mọng nước, có thể ngứa hoặc không.

Giai đoạn toàn phát:

• Loét miệng: Xuất hiện mụn nước nhỏ trong niêm mạc miệng (lưỡi, nướu, má trong), sau đó vỡ ra thành vết loét, gây đau rát, khiến trẻ bỏ ăn, quấy khóc
• Chảy nước bọt nhiều, sốt nhẹ kéo dài, quấy khóc bất thường
• Giật mình bất thường, ngủ không yên, li bì: Là những dấu hiệu cảnh báo bệnh đang có nguy cơ biến chứng thần kinh, cần đưa trẻ đi khám ngay.

4. Khi nào bệnh Tay – Chân – Miệng trở nên nguy hiểm?

Virus EV71 là chủng gây bệnh Tay – Chân – Miệng nặng với nguy cơ biến chứng thần kinh, tim mạch và hô hấp. Các dấu hiệu cảnh báo bệnh chuyển nặng gồm:

• Sốt cao liên tục >39°C, không đáp ứng thuốc hạ sốt
  → Có thể là dấu hiệu virus mạnh hoặc biến chứng đang hình thành, không nên trì hoãn việc đi khám.
• Nôn ói liên tục, không ăn uống được
  → Nguy cơ cao dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải – cần truyền dịch.
• Run tay chân, giật mình nhiều, lừ đừ, ngủ gà
  → Biểu hiện viêm não, viêm màng não do virus EV71 – là biến chứng nguy hiểm nhất của tay chân miệng.
• Thở nhanh, da tái, mạch yếu
  → Có thể là biến chứng tim mạch, sốc nhiễm trùng – cần nhập viện cấp cứu ngay.

Khi có các dấu hiệu trên, trẻ cần được đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Bệnh có thể diễn tiến nhanh chỉ sau vài giờ, nguy cơ tử vong nếu không cấp cứu kịp thời.

5. Điều trị bệnh Tay – Chân – Miệng như thế nào?

Hiện nay chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho Tay – Chân – Miệng, điều trị chủ yếu là:

• Hạ sốt, giảm đau bằng paracetamol đúng liều
• Vệ sinh miệng sạch sẽ bằng nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn nhẹ
• Bổ sung nước, dinh dưỡng, cho ăn lỏng, dễ tiêu
• Theo dõi sát tình trạng thần kinh, mạch, huyết áp, nhịp thở

6. Phòng ngừa tay chân miệng cho trẻ – Cha mẹ không nên chủ quan

• Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là sau khi đi vệ sinh, thay tã, trước khi ăn
• Vệ sinh đồ chơi, vật dụng cá nhân bằng dung dịch khử khuẩn an toàn
• Giữ vệ sinh nhà cửa, sàn nhà, phòng chơi
• Không cho trẻ tiếp xúc với người đang mắc bệnh
• Cách ly trẻ bệnh ít nhất 10 ngày
• Đeo khẩu trang khi đưa trẻ ra ngoài

Kết luận

Tay chân miệng là bệnh thường gặp nhưng không thể chủ quan. Phát hiện sớm, chăm sóc đúng cách và điều trị kịp thời tại bệnh viện là yếu tố then chốt giúp trẻ vượt qua bệnh an toàn, tránh biến chứng nguy hiểm.

Điều trị tay – chân – miệng tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Hạnh Phúc, trẻ sẽ được:

• Khám và phân loại độ nặng bởi bác sĩ Nhi giàu kinh nghiệm
• Theo dõi sát 24/24 nếu nhập viện: mạch, nhiệt độ, tri giác, hô hấp
• Điều trị đúng phác đồ của Bộ Y tế và cập nhật khuyến cáo từ Tổ chức Y tế Thế giới
• Môi trường nội trú sạch sẽ, vô khuẩn, hạn chế tối đa lây nhiễm chéo
• Hỗ trợ chăm sóc dinh dưỡng, vệ sinh miệng – da – mụn nước đúng cách

Đội ngũ nhân viên y tế tại Hạnh Phúc sẽ đồng hành cùng phụ huynh trong suốt quá trình chăm sóc, giúp trẻ phục hồi nhanh chóng và an toàn. Cha mẹ chính là “tuyến phòng thủ” đầu tiên – hãy theo dõi sát sức khỏe trẻ, thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh và đưa trẻ đến cơ sở y tế uy tín khi có bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào.

—